6 juni 2012

Vughterstraat 280 : Den swarten Eenhoorn

architect(en): J. van Kaathoven (ca 1931), Wijnen architectuur (restauratie, 2010-2012)

Je kunt er als het ware de motorolie nog ruiken, de echo’s van de ronkende motoren nog horen en het bordje verboden te roken nog zien hangen. Toch is voormalig garagebedrijf Pompen & Verlouw in het centrum van ’s-Hertogenbosch onlangs volledig gerestaureerd. Als je er rondloopt is de restauratie op het eerste oog niet zichtbaar, maar ondertussen voldoet het gebouw met alle ingrepen wel aan de huidige eisen en heeft sinds 2018 een mooie nieuwe invulling gekregen in de vorm van de interieurwinkel Mister Design.

wijnenarchitectuur.nl

Markante lichttoren als blikvanger

door Ed Hupkens

De vroegere Ford-garage Pompen en Verlouw dateert uit omstreeks 1930. Het betreft een vrij diep pand, dat zich uitstrekt tussen de Vughterstraat 280 en de Parklaan, waar woningen op nummers 28-29 het complex aan de achterzijde afsluiten. Het is qua architectuur gebouwd in de vormentaal van de nieuwe zakelijkheid, met kenmerken van het expressionisme. Het ontwerp is van de hand van de architect J. van Kaathoven. Sinds mei 2001 staat het geregistreerd als rijksmonument.

De lichttoren van het voormalige garagebedrijf Pompen en Verlouw fungeerde als blikvanger en reclameobject. Foto: Josephine Peren.

Het voormalige garagebedrijf heeft een langgerekte, L-vormige plattegrond. Het pand telt aan de Vughterstraat drie, aan de Parklaan vier bouwlagen onder een plat dak. Het drielaagse bouwdeel is via een lager tussenlid onder plat verbonden met de bredere, achterliggende garagehal. Deze hoge, éénlaagse hal is voorzien van een flauw hellend zadeldak op stalen vakwerkspanten met een noklantaarn (glaskap), die de ruimte daglicht geeft. Aan de zijde van de Parklaan is deze hal verbonden met een vierlaags bouwdeel, waarin woningen zijn ondergebracht.
Aan de Vughterstraat bevindt zich een voorbouw met centrale hoofdtoegang, flankerende kantoorruimten en bovenwoningen. De vertrekken aan weerszijden van de diepe portiek van de brede inrijpoort zijn voorzien van grote, aaneengesloten ramen in stalen kozijnen met bovenlichten in de vorm van valramen met glas-in-lood. Aan de voorzijde links is het vroegere directiekantoor, rechts het voormalige administratiekantoor met kluis en een smalle gang naar de garagehal. Boven de inrijpoort is een markante lichttoren in staal en glas, met vereenvoudigde glaspanelen. De voorgevel wordt afgesloten door een dubbele rij pannen.
De achtergevel aan de Parklaan 28-29 telt vier traveeën. In de middelste twee traveeën zitten twee garagedeuren. Aan weerszijden hiervan zijn de ingangspartijen naar de woningen, bestaande uit houten paneeldeuren met smalle, verticale raampartij. Het bovenlicht is in de vorm van vier smalle spleetvensters met glas-in-lood. Ter hoogte van de eerste en tweede verdieping is een erker op uitkragende, betonnen consoles. Op de tweede verdieping zijn loggia’s, met hierboven balkons. In de buitenste traveeën zitten éénruits vensters met bredere bovenlichten, voorzien van glas-in-lood. De bovenrand van de gevel is afgedekt met pannen.
Sinds eind maart 2019 prijkt op de twee gescheiden gevels van het voormalige garagecomplex aan de Vughterstraat een plaquette van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch. Daarmee brengt de Kring Vrienden zijn waardering tot uiting voor het beste gerenoveerde en herbestemde gebouw van het afgelopen jaar. De huidige gebruikers van het pand zijn vier ondernemingen (keramiek, vloeren, designmeubelen, restaurant).

Stadsblad woensdag 1 mei 2019 | 13

Vughterstraat

1020-1021.

"Den swarten Eenhoorn". Lange jaren brouwerij. Perc. 1020 heet thans "Vucht's Eenhoorn", en in den volksmond "De Laatste Stuiver".

Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te 's-Hertogenbosch ('s-Hertogenbosch 1907) 59

Vughterstraat 280

Inleiding

Het garagebedrijf met kantoor en woningen is gelegen aan de oostelijke zijde van de Vughterstraat en is aan beide zijden aan de belendende panden vastgebouwd. Het garagebedrijf bestaat uit een diep pand, dat zich uitstrekt tussen de Vughterstraat en de Parklaan, waar de woningen op nummers 28-29 het complex aan de achterzijde afsluiten. Het garagebedrijf dateert uit omstreeks 1930 en werd opgetrokken in de vormentaal van de Nieuwe Zakelijkheid met enige verwijzingen naar de late Amsterdamse School.

Omschrijving

Het garagebedrijf heeft een langgerekte L-vormige plattegrond; aan de voorzijde een drielaags bouwdeel onder plat dak voor de kantoren en bovenwoningen. Dit is via een lager tussenlid onder plat verbonden met de bredere achterliggende garagehal. Deze hoge éénlaags hal is voorzien van een flauw hellend zadeldak met een noklantaarn. Aan de zijde van de Parklaan is deze hal -opnieuw door middel van een lager tussenlid onder plat- verbonden met een vierlaags bouwdeel, waarin woningen zijn ondergebracht. Het pand telt aan de Vughterstraat drie, aan de Parklaan vier bouwlagen onder een plat dak. De gevels zijn opgetrokken in imitatiehandvorm baksteen, deels -boven de pui- in koppenverband. De gevel aan de Vughterstraat heeft op de begane grond een diepe portiek met een brede inrijpoort voor de garagehal. Aan linker- en rechterzijde hiervan respectievelijk een voormalig directiekantoor en een administratiekantoor voor de garage. Deze driezijdig gesloten vertrekken zijn voorzien van een vijftal grote, aaneengesloten ramen in stalen kozijnen met bovenlichten in de vorm van valramen met glas-in-lood. Hieronder een betegelde plint.

Ter hoogte van de eerste en tweede verdieping driedelige vensters met stalen kozijnen, met een iets smallere bovenlichten. In de meest linker helft van de gevel zijn de stalen kozijnen vervangen door aluminium kozijnen. Over het midden van de voorgevel loopt de aanzet van een in staal en glas uitgevoerde vierkante lichttoren, die boven de gevel uitsteekt - hierin vereenvoudigde glaspanelen. De voorgevel wordt afgesloten door een dubbele rij pannen.

De zuidelijke zijgevel van de garagehal is vlak onder het dak voorzien van brede twaalfruits vensters met stalen roeden. De achtergevel aan de Parklaan 28-29 telt vier traveeën. In de middelste twee traveeën twee garagedeuren (links nog oorspronkelijk met drie vierruits ramen) Aan weerszijden hiervan de ingangspartijen naar de woningen, bestaande uit houten paneeldeuren met smalle, verticale raampartij. Bovenlicht in de vorm van vier smalle spleetvensters met glas-in-lood. In de twee middelste traveeën, ter hoogte van de eerste en tweede verdieping, een sterk uitkragende erker op uitkragende betonnen consoles, afgedekt met pannen. Op de tweede verdieping loggia's. Hierboven balkons. In de buitenste traveeën éénruits vensters met bredere bovenlichten, voorzien van glas-in-lood. In de erker op de eerste verdieping driedelige vensters, eveneens voorzien van bredere bovenlichten met glas-in-lood. De bovenrand van de gevel is afgedekt met pannen.

Inwendig toont het garagebedrijf in hoofdlijnen nog de oorspronkelijke indeling. Aan de voorzijde links het voormalige directiekantoor, rechts het voormalige administratiekantoor met kluis en een smalle gang naar de garagehal. In beide kantoren nog eikenhouten lambriseringen. Onder het dak van de garagehal stalen vakwerkspanten. In de garagehal (delen van) een tegellambrisering.

Waardering

Het garagebedrijf is van algemeen belang. Het object heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een typologische ontwikkeling: het object vormt een vroeg voorbeeld van een garagebedrijf, met kantoortjes en achtergelegen garagehal. Het object bezit architectuurhistorische waarde vanwege de stijl, een voorbeeld van de Nieuwe Zakelijkheid, met elementen van de Late Amsterdamse School, met name de lichttoren -die fungeerde als blikvanger en reclameobject- en vanwege het bijzondere materiaalgebruik. Het object is van belang vanwege de gaafheid van exterieur en interieur. Tot slot is het object als gaaf voorbeeld van een garagebedrijf uit de jaren dertig van de 20ste eeuw van belang vanwege typologische en functionele zeldzaamheid.

Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004

Een weerzien met Pompen & Verlouw. Herinneringen aan een Fordgarage.

Een korte film gemaakt ter gelegenheid van de restauratie van de voormalige Fordgarage in het centrum van Den Bosch.

regie en interview: Annelies Uittenbogaard
camera en geluid: Martijn Tervoort
producent: Studio Zicht

Wijnen Architectuur en Aannemingsbedrijf Nico de Bont B.V. (opdrachtgever)

2010	Redactie Renovatieplannen voor pand oudgaragebedrijf Brabants Dagblad donderdag 6 mei 2010
2010	Joris van Duin Oud-garagecomplex wacht restauratie Brabants Dagblad woensdag 9 juni 2010
2011	Pompen & Verlouw ademt geschiedenis Het Bossche rijksmonument Pompen & Verlouw wordt in oude luister hersteld. Nu nog kantoren of bedrijven die in de voormalige garage willen trekken. Robèrt van Lith \| Brabants Dagblad vrijdag 25 november 2011
2012	Restauratie Rijksmonument Garagebedrijf Pompen & Verlouw ’s-Hertogenbosch Wijnen Architectuur
2013	Liefdesband met Pompen & Verlouw Annelies Uittenbogaard maakte een film over Pompen & Verlouw. Een vrouw en haar grote liefde. Mieske van Eck \| Brabants Dagblad woensdag 10 april 2013 \| 30-31
2013	Kans op een bowlingcentrum in Vughterstraat De gemeente overweegt het pand van Pompen & Verlouw aan de Bossche Vughterstraat 276-282 te verhuren als bowlingcentrum. In het voorste gedeelte van het 2800 vierkante meter grote pand is SOS Rommelmarkt gevestigd. Er wordt al langer gekeken naar een andere ruimte voor deze zaak. Marc Brink \| Brabants Dagblad woensdag 30 oktober 2013 \| 26-27
2013	Verzet tegen bowlingcentrum Niet alleen geluids- en parkeeroverlast maar ook bezoekersoverlast, stankoverlast en lichtoverlast. Dat verwachten bewoners van de flat Sonneveld aan het Bossche Wilhelminaplein als de gemeente het pand Pompen & Verlouw aan de Bossche Vughterstraat 276-282 verhuurt aan een bedrijf dat er een bowlingcentrum wil beginnen. Marc Brink \| Brabants dagblad vrijdag 1 november 2013 \| 26
2013	Gemeente onderzoekt bowling Acht tot tien bowlingbanen staan gepland in de Bossche Vughterstraat. Er wordt nagedacht over een parkeervoorziening. Marc Brink \| Brabants dagblad dinsdag 5 november 2013 \| 25
2014	Marc Brink Bowlingcentrum Vughterstraat nog onzeker Brabants Dagblad woensdag 8 januari 2014 \| 29
2014	Verzet tegen auto's in bowling Het geplande bowlingcentrum in Pompen & Verlouw stuit op verzet, ook omdat in de gerestaureerde hal auto's komen. Robèrt van Lith \| Brabants Dagblad dinsdag 25 maart 2014 \| 25
2014	Parkeren op een verwarmde, gegoten vloer Parkeren op een vloer met verwarming is op komst in monument Den Bosch. Robèrt van Lith \| Brabants Dagblad dinsdag 25 maart 2014 \| 26-27
2014	Buurt Pompen & Verlouw voelt zich geschoffeerd DEN BOSCH - Buurtbewoners van Pompen & Verlouw in Den Bosch zijn hoogst verbaasd over de gekozen parkeeroplossing voor het bowlingcentrum, dat zich wil vestigen in dit rijksmonument aan de Vughterstraat. Bowlingbedrijf Bison Beheer BV wil 26 auto's laten parkeren in de gerestaureerde jaren ’30-hal met vloerverwarming. Robèrt van Lith \| Brabants Dagblad vrijdag 28 maart 2014 \| 26
2014	Politiek debat over ‘Pompen’ DEN BOSCH – De Bossche politiek gaat in debat over het rijksmonument Pompen & Verlouw aan de Vughterstraat. Dat gebeurt in de raadscommissie ruimtelijke ontwikkelingen van dinsdag 15 april. Robèrt van Lith \| Brabants Dagblad donderdag 3 april 2014 \| 26
2014	Bowlingbaan is ‘een schande’ Bewoners van de Vughterstraat grepen een inloopavond aan om zich schrap te zetten tegen een bowlingcentrum. Marc Brink \| Brabants Dagblad donderdag 30 oktober 2014 \| 25
2015	Bowlingcentrum loopt opnieuw vertraging op De gemeente wacht met het maken van afspraken over een bowlingcentrum in de Vughterstraat. Marc Brink \| Brabants Dagblad dinsdag 10 maart 2015 \| 25
2015	Geen bowling in Vughterstraat Opluchting bij bewoners van de Bossche Vughterstraat. Het plan voor een bowlingcentrum is van de baan. Marc Brink \| Brabants Dagblad dinsdag 16 juni 2015 \| 1
2015	Keramiek en meubels in ‘Pompen’ Cor Unum en meubelontwerpbureau Roderick Vos willen samen verder in in het Bossche Pompen & Verlouwpand. Paul Roovers \| Brabants Dagblad zaterdag 7 november 2015 \| 1
2016	Marc Brink Plannen voor pand Pompen niet klaar. Brabants Dagblad dinsdag 16 februari 2016 \| 1
2016	Marc Brink Pompen-pand blijft nog leeg Brabants Dagblad zaterdag 24 september 2016 \| Regio 5
2016	Marc Brink Voorlopig geen lange invulling pand Pompen en Verlouw Brabants Dagblad zaterdag 3 december 2016 \| Regio 2
2017	Pand ‘Pompen’ weer gevuld Er zijn nieuwe huurders voor het pand van Pompen en Verlouw in de Bossche Vughterstraat. Marc Brink \| Brabants Dagblad vrijdag 27 januari 2017 \| Regio 1
2017	Invulling Pompen & Verlouw krijgt vorm De functies van het Pompen & Verlouwpand aan de Parklaan/ Vughterstraat in Den Bosch worden steeds duidelijker. Marc Brink \| Brabants Dagblad donderdag 30 maart 2017 \| Regio 6
2017	Aanpassingen pand Pompen & Verlouw MisterDesign gaat zich later dan gepland vestigen in het Pompen & Verlouwpand aan de Bossche Parklaan/Vughterstraat. Er is inmiddels een ondernemer die een deel huurt voor een horecabedrijf. Marc Brink \| Brabants Dagblad woensdag 6 december 2017 \| Regio 2
2018	Restaurant in pand Pompen en Verlouw De naam is nog niet definitief en het is afwachten hoeveel zitplaatsen er komen. Zeker is dat in mei een restaurant start in het Pompen en Verlouwpand in de Bossche Vughterstraat. Bart Gotink \| Brabants Dagblad woensdag 10 januari 2018 \| Regio 6
2018	Pure gerechten en mooi uitzicht bij Pompen & Verlouw Langzaamaan vult Pompen & Verlouw zich weer en nu is ook het horecadeel geopend, met ‘pure gerechten’ en een prachtig uitzicht over het Bossche Broek vanaf het terras. Brabants Dagblad woensdag 25 juli 2018 \| Regio 2
2019	Plaquette Kring voor Pompen en Verlouw 28 maart 2019 was opnieuw een bijzondere dag voor de nieuwe gebruikers van Pompen en Verlouw, de voormalige garage op het eind van de Vughterstraat. Het pand is mooi opgeknapt, met eerbied voor het verleden en functioneel voor heden en toekomst. Reden voor de werkgroep Het Kleine Monument om de plaquette van Kring Vrienden toe te kennen. Nik de Vries \| Bossche Kringen 3 (2019) 24-25

2016

Pompen en Verlouw

Deze voormalige Ford-garage dateert uit omstreeks 1930. Het is qua architectuur gebouwd in de vormentaal van de nieuwe zakelijkheid, maar heeft ook kenmerken van het expressionisme. Dat is onder meer te zien in de toepassing van baksteenmetselwerk in de gevels, naar ontwerp van architect J. van Kaathoven. Het bedrijf bestaat uit een diep pand, dat zich uitstrekt tussen de Vughterstraat en de Parklaan, waar bedrijfswoningen het complex aan de achterzijde begrenzen. Aan de Vughterstraat bevindt zich een voorbouw met centrale hoofdtoegang, lankerende kantoorruimten en bovenwoningen. Boven de inrijpoort is een markante lichttoren in staal en glas. De garagehal is voorzien van een lauw hellend zadeldak op stalen vakwerkspanten. Een glaskap (noklantaarn) geeft de ruimte daglicht. Rechts in de hal bevindt zich een kantoortje uit de bouwtijd. De garage Pompen en Verlouw was tot 1980 de Bossche vestiging van het automerk Ford.

Magazine Open Monumentendag (2016) 16